Mindfulness heeft de wereld veroverd. Wat ooit een vreemd Oosters gebruik was, is vandaag een doordeweekse gewoonte, vergelijkbaar met fitnessen. Zowat iedereen weet wat het is en meestal ook dat het goed voor je zou zijn. Waarom zijn we dan niet allemaal “mindfull”?
Wat is mindfulness?
Het woord mindfulness is een (poging tot) vertaling van het Pali sati, wat zoveel wilt zeggen als “bewuszijn”, “aandachtigheid” of “opmerkzaamheid”. Sati is dus geen praktijk, het is niet iets dat je kunt doen. Sati is een kwaliteit of eigenschap die je kunt versterken met oefening. Het is een van de vele vruchten van de praktijk die wij vandaag meditatie noemen.
Net zoals je niet aan "gespierdheid" doet, dan wel gewichten heft; is mindfulness niet iets wat je kunt doen.
Hoe werkt mindfulness?
Wanneer iets gebeurt in onze omgeving, reageren we daar automatisch, bliksemsnel en vaak onbewust op. Elke gebeurtenis activeert allerlei gevoelens en gedachten, die op hun beurt onze acties sturen. Die acties leiden tot gevolgen, wanneer we iets doen gebeurt er iets.
Zo lang we hier geen bewuste aandacht aan schenken, merken we niet veel van dit proces. Dan leven we in een eindeloze kringloop van reacties, steeds opgejaagd door onze gevoelens en gedachten. Soms zijn die goed, maar vaak ook niet, afhankelijk van de omstandigheden die we tegenkomen. Een gezonde dosis sati vormt hier het ideale tegengif voor.
Het doel van mindfulness is om deze kringloop te vertragen, te onderbreken en te observeren. We houden halt en reageren niet. Op die manier krijgen we een beter zicht op deze ketting en creëren we zelfs een keuze, waar we vroeger automatisch reageerden. We worden ons bewust van datgene dat voordien onbewust plaatsvond. De definitie van persoonlijke groei.
Het doel van mindfulness is om ons bewuster te worden van wat er zich binnenin ons afspeelt. Zo creëren we een keuze.
Het probleem met mindfulness
Misschien lijkt mindfulness jou exact wat we nodig hebben in deze hectische tijden, ik ben het absoluut met je eens! Het zorgt voor minder stress en conflicten en een beter gezondheid. Het probleem zit hem in de opzet.
Het woord mindfulness duidt op een wenselijke eigenschap, een die we nastreven en hopen te versterken door bepaalde oefeningen. Die logica zorgt er op zichzelf voor dat we een verlangen opwekken, een soort gretigheid, voor meer “mindfulness” in ons leven. De keerzijde van de medaille is de afkeer (angst?) voor minder “mindfull zijn”. Wanneer je bedenkt dat gretigheid en afkeer diametraal tegenovergesteld zijn aan “mindfullness”, wordt dit moeiijk te verzoenen.
Wanneer we een doel nastreven, is het makkelijk om ons blind te staren op het einddoel. Dan gaan we onze huidige situatie voortdurend vergelijken met ons einddoel en verliezen we onze nieuwbakken vordering algauw uit het oog. Dat kan ontmoedigend werken. Daartegenover staat de illusie dat we “het voor mekaar hebben”. Dit soort ontmoediging en ijdele trots zijn op hun beurt tegengesteld aan de toestand van “mindfulness”. We schieten onder onze eigen duiven.
Hoe kunnen we streven naar een toestand waarin we alle streven staken?
Het probleem met meditatie
Het worstelen met termen is niet nieuw. Het woord meditatie zelf is gebaseerd op een misverstand. Het Latijnse meditatum betekent iets als “overpeinzen, bekokstoven, doorgronden”. Dat is wat Westerlingen dachten dat de mediterende Boeddhisten zaten te doen. We hebben gewoon geen woord voor “het staken van elke activiteit en de illusie van controle opgeven.” Ook mijn eigen poging om het hier te beschrijven kan ik zelfs met de beste wil van de wereld hoogstens ondermaats noemen.
Wanneer we aan “meditatie” “doen”, laten we letterlijk alles los, elk begrip, elke actie en elke intentie. We hebben echter geen woorden voor dit niet-doen. Loslaten is niets anders dan niet-vasthouden.
Hoe noem je iets waar we geen woorden voor hebben?
Hoe zit het?
Zoals je ziet, is het makkelijk om verdwaald te geraken in het spiegelpaleis van onze geest, wanneer we proberen spreken over meditatie. Wat vaststaat is dat het meer omvat dan enkel “meer mindfull worden” en dat die insteek op zich onze praktijk ondermijnt. Hoe ingewikkeld dat ook lijkt, we kunnen het weer eenvoudig maken, wanneer we ons focussen op de praktijk zelf.
Dat heb ik niet uitgevonden. Het is de basis van het zenboeddhisme. Focussen op het zitten zelf, om zo de vruchten te plukken die eruit voortkomen. Blijf niet worstelen met intellectuele vraagstukken, die zorgen enkel voor meer verwarring. Wanneer we alles loslaten, ook de idee van meditatie, valt elke verwarring weg. Dan stopt de chaos en verstilt het lawaai. Dan keer je terug naar je kern.
Dat kun je leren. Niet uit een boek, maar door ervaring. Het is waarom alle 16 lessen in Start 2 Sit vergezeld zijn van een oefening. Telkens weer een nieuw aspect om gedurende een week te oefenen. Dit, in combinatie met de persoonlijke ondersteuning, zorgt dat jij terug in contact komt met je kern. Dan beschik je automatisch over meer “mindfulness”.
Ontdek snel of er nog een plaats over is voor jou, door hieronder op de knop te klikken.
"Stop met een praktijk gebaseerd op intellectueel begrip en woorden achtervolgen. Leer de achterwaartse stap die je licht naar binnen keert en verlicht je zelf. Dan zal je oorspronkelijke gezicht zich tonen. ―
Zen Meester Dogen, Fukanzazengi
Hoe is jouw ervaring met mindfulness?
Deel ze hieronder!
