Buiten kijf

De afgelopen decennia is er alsmaar meer hard bewijs verzameld voor de haast onbeschrijflijke voordelen die meditatie al millennia lang toegedicht wordt. Van mystieke verhalen over hogere sferen en uiteindelijke verlichting, tot straffe beweringen over ontbering en doorstaan van honger, koude en pijn. Mooie verhalen, dat wel. Maar misschien niet de meest betrouwbare bron van informatie.

Maar nu is, dankzij het werk van vele wetenschappers en nog meer MRI hersenscans, het bewijs onomstotelijk. Mediteren verandert letterlijk hoe je hersenen werken en zelfs hoe ze eruit zien. De gevolgen van deze veranderingen zijn zonder overdrijven gigantisch te noemen. 

Wat is meditatie?

“Meditatie” is een ontzettend beladen woord dat veel verschillende dingen kan betekenen voor verschillende mensen. De ene denkt aan een zweverige affaire, mogelijks met acrobatische manoeuvres, terwijl de ander denkt aan sektarische taferelen van magere mensen zonder haar die met kleurrijke gewaden en bloemen, belletjes en trommels zingen op straat. Of het programma dat ze konden volgen op het werk, “tegen de stress”. Je zou voor minder in de war geraken.

Misschien kunnen we helderheid brengen door even terug te gaan naar het begin: de oorsprong van het woord zelf. Wat wij meditatie noemen doelt op een praktijk die al 1000en jaren wordt beoefent in Oosterse landen, waar wij niet onmiddellijk een tegenhanger voor hebben. Toen de eerste Westerlingen zo’n groep Boeddhistische monniken zagen zitten, in volledige stilte en (ogenschijnlijk) in diepe concentratie, waren ze in de war. Wat zaten deze, ontwikkeld uitziende heren daar de hele tijd te doen?

Het Latijnse woord meditare betekent zoveel als overpeinzen, nadenken of bekokstoven. Dat is wat de ondekkingsreizigers dachten dat ze zagen. Zij hadden er simpelweg geen term voor en kleefden er dan maar iets op uit hun eigen leefwereld. Net zoals een (heel atletisch) buitenaards wezen zou kunnen aannemen dat gymnasten een wedstrijdje “glimlachen naar de jury” spelen.

In het geval van “meditatie” wordt het echter nóg complexer. Hoe noem je een activiteit die het best kan samengevat worden als “het opschorten van alle activiteit”? Waar streef je naar wanneer je oefening inhoudt dat je alle streven stopzet? In de culturen waar de praktijk uit afkomstig is spreekt men zelfs niet van een activiteit, maar van de toestand waarin iemand verkeert. Wanneer de praktijk zijn weg vond van India naar China, reisde het Sanskriet “dhyana” mee en veranderde het in “chan”. Tijdens de oversteek naar Japan werd dat “zen”. Ik ben erg gesteld op het Tibetaanse woord voor meditatie: “gom”, wat zoveel betekent als “vertrouwd geraken met”.

Hoe leuk ik deze semantische spelletjes ook vind (misschien was het je al opgevallen), ze brengen ons niet veel dichter bij een duidelijke definitie van “meditatie”. Maar misschien is dat ook niet nodig. Wel kunnen we een hoop verwarring wegnemen door te overlopen wat meditatie NIET is.

Wat is meditatie NIET (noodzakelijk)?

Kleine disclaimer: ik ben me ten volle bewust van het feit dat veel van de dingen die hier volgen wel beschouwd worden als meditatie door veel mensen. Op geen enkel moment wil ik beweren dat deze dingen niet als “meditatie” kunnen dienen. Je kunt zowat alles doen in een “meditatieve toestand” en naarmate je oefent ga je dat ook meer ervaren. Zoals de zenmeester antwoordde toen hij gevraagd werd wat zen is: “Hout hakken, water halen.”

Maar daarom is het nog geen meditatie. Met Start 2 Sit willen we je tonen hoe eenvoudig het is, de “oerpraktijk” van “zitten zonder meer”. Net zoals je kunt gaan shoppen (grote draagtassen) om de spieren in je armen en schouders te versterken, is het misschien beter om elke dag push ups te doen. En dat kun je ook zonder je bankkaart boven te halen.

Deze dingen kunnen gebruikt worden, maar dat hoeft niet. Ze zijn NIET wat meditatie is.

• Opnames beluisteren (“geleide meditatie”)
Het kan zalig zijn om na een stresserende dag je oortjes in te steken en te luisteren naar een zachte stem die je gedachten stuurt naar vredige oorden. De (gestresseerde) stem in ons hoofd vervangen door een kalmere kan ons gemoed sussen. Wanneer we “zitten”, gaan we juist op zoek naar de stilte die (uiteindelijk) volgt wanneer we stoppen met doelen (zoals “kalm zijn”) achterna lopen. Zoals je zult zien, zijn ze vooral speeltjes voor ons hoofd, iets om ons denken mee bezig te houden, of om onze onrust te sussen. Want in tegenstelling tot onze eigen geest, zijn ze duidelijk. Wanneer iemand iets voordoet, of je meeneemt, hoef je niet zelf te zoeken. Maar dan leer je het ook niet zelf vinden.

• Een oplossing
Onze Westerse cultuur is niet zo tuk op dingen doen, voor het doen zelf. We sporten voor onze conditie, we studeren voor een betere baan en we mediteren voor onze “mentale gezondheid”. Maar als je denkt dat de wereld gaat veranderen omdat jij stilzit op een kussen, kun je wel eens bedrogen uitkomen. Meditatie lost geen problemen op, in het beste geval leer je ze beter kennen. En dat brengt een ongeziene helderheid met zich mee.
 
• Een pad naar verlichting of relaxatie
Minder stress, een scherpere aandacht en een groter gevoel van welbevinden zijn (voorspelbare) gevolgen van dagelijks zitten, maar zitten is meer dan dat. Zelfs niet wanneer dit de gevolgen zijn waaraan wij veel belang hechten. Het is wat ons opvalt en waar onze wetenschappers naar zoeken. Ik betwijfel of er veel mensen kampen met burn-out in de jungle in Sri Lanka, terwijl de monniken in de kloosters mediteren tegen de sterren op.

• Een (verworven) vaardigheid
Het is niet iets dat je “kan” of “snapt”. Niemand heeft er "talent" voor en niemand is er "goed" in. Sterker nog, hoe moeilijker het voor jou is, hoe meer je eraan zal hebben. Neem het aan van een ADHD’er die een ernstig hersenletsel opliep en nooit langer dan 5 minuten stil had gezeten voor hij eraan begon, zo’n 12 jaar geleden. Want je bent er nooit mee “klaar”. Net zoals sporters juist meer gaan trainen naarmate ze verbeteren, is ook dit een voortdurende oefening. Je kan het vergelijken met tandenpoetsen, die zijn ook nooit "klaargepoetst".

Geen woorden, maar "daden"

Ik zou boeken kunnen schrijven over hoe het is om een aardbei eten en jij zou die boeken van voor naar achter kunnen memoriseren; maar tot je daadwerkelijk een fragaria verorbert zul je niet het flauwste idee hebben waar ik het over heb. Meditatie gaat om contact maken met je eigenlijke ervaring en dat is meteen ook de enige manier om het te benaderen: door het te ervaren.

Ben je nieuwsgierig? Probeer het en ervaar het. Neem je voor om een manier te vinden waarop je deze gewoonte in je leven kunt introduceren. Dat kan even duren en is misschien niet altijd even makkelijk (of zelfs mogelijk), maar reken maar dat je leven positief zal veranderen op manieren die je je misschien nu niet eens kunt voorstellen. Daar is geen haast bij, je hebt nog de rest van je leven. De enige vraag is waar je nog op wacht.

Want het is echt verbazingwekkend eenvoudig, eens je begint. Van zodra je de verwarring de wereld uit helpt en je een duidelijk kader schetst voor je praktijk ben je vertrokken. Om jou daarbij te helpen schreef ik een e-boek, waarin je alles wat je moet weten om eraan te beginnen duidelijk, bondig en eenvoudig uitgelegd ziet. Download het nu en begin aan het volgende, heldere deel van je leven. Als bonus zit er in het boek ook een korting verstopt voor het volledige Start 2 Sit programma. Lees het boek en vind ze snel!